Prawda o lodach
Czerw 25, 2014 Ciekawostki
W Polsce problemy z różnym stopniem niewydolności nerek ma ponad 4 mln pacjentów. Według niepokojących prognoz, w ciągu następnej dekady, liczba osób, którym do życia potrzebna jest dializa lub przeszczep podwoi się. Głównymi przyczynami PChN jest „epidemia” cukrzycy i nadciśnienie tętnicze.
Zadziwiające nerki
Na nic byłaby praca mózgu, serca lub żołądka, gdyby nie system usuwający z organizmu szkodliwe substancje, którego głównym napędem są nerki – nasze genialne filtry. Oczyszczają one krew, usuwając z niej nadmiar wody i zbędne produkty przemiany materii. W ciągu doby odfiltrowują i przywracają do krwiobiegu około 200 litrów płynów (można nim wypełnić 20 wiader). U zdrowego człowieka tylko półtora–dwa litry są usuwane w postaci moczu, składającego się głównie z wody i substancji toksycznych. Cała reszta wchłania się z powrotem w kanalikach nerkowych. Już sam system oddzielania różnych składników obecnych we krwi jest skomplikowany. Pracuje na to w każdej nerce blisko 1,2 mln nefronów. Każdy składa się z kłębuszka (spełniającego funkcję filtracyjną), systemu kanalików oraz cewki zbiorczej.
Na tym jednak praca nerek, mających kształt fasoli i wielkość pięści (długość 13 cm i szerokość 8 cm) nie kończy się. Wydzielają one również hormony: reninę– regulującą ciśnienie krwi oraz erytropoetynę – pobudzającą szpik kostny do produkcji krwinek czerwonych. W trakcie przewlekłej niewydolności nerki powoli tracą nefrony i są mniej sprawne. Prowadzi to do znacznego pogorszenia zdrowia. Prawie nieuniknionym następstwem przewlekłej choroby nerek jest anemia. Charakteryzuje się ona wyjątkowo niskim poziomem hemoglobiny, czyli białka transportującego tlen znajdujący się w krwinkach czerwonych. Nerki odgrywają istotną rolę w procesie produkcji czerwonych krwinek przenoszących tlen. Wraz z rozwojem PChN tracą one zdolność pełnienia tej ważnej funkcji. Niedokrwistość nerkowa utrudnia dostarczenie tlenu do tkanek i organów w całym ustroju oraz jego wykorzystanie.
U prawie 40% pacjentów z PChN występują też dolegliwości sercowo-naczyniowe. Serce zmuszane jest do intensywniejszej pracy niż zwykle, aby zaopatrzyć organizm w tlen. Z czasem zwiększa ono swą objętość, kompensując w ten sposób większy wysiłek. Mechanizm ten, zwany przerostem lewej komory, obniża jego wydolność. Niedokrwistość nerkowa, niewydolność serca i PChN wspólnie tworzą błędne koło, gdyż symptomy każdego ze schorzeń pogarszają objawy pozostałych.
Na co chorują nerki?
Choroby nerek dzielimy na kłębuszkowe i śródmiąższowe. Dolegliwości kłębuszków (najważniejszej części nefronów) to przede wszystkim zapalenia: ostre, z silną gorączką, dreszczami, bólami oraz bolesnym oddawaniem moczu; przewlekłe, podstępne, często długo nie dające objawów. Zapalenie kłębuszków najczęściej powodują infekcje bakteryjne lub autoimmunologiczne, które fundujemy sobie nie wyleczając anginy czy zapalenia ucha. Coraz częściej występuje wielotorbielowatość nerek. Polega ona na zastępowaniu miąższu nerkowego tworzącymi się samoistnie torbielami. Nie należy jej mylić z nagminnie występującymi, nieszkodliwymi, pojedynczymi torbielami. Jest to choroba dziedziczna, która bardzo długo nie daje dolegliwości, a więc bywa nierozpoznawalna. W zaawansowanych jej przypadkach nerki są bardzo powiększone i niewydolne.
Do dolegliwości miąższowych zaliczamy też zapalenie odmiedniczkowe. Jest ono zazwyczaj powikłaniem zakażenie cewki moczowej i pęcherza. Najczęściej chorują na nie kobiety, których budowa anatomiczna (długość cewki moczowej 3–5 cm, u mężczyzny 15–20cm) ułatwia bakteriom przedostanie się do pęcherza i dalszych odcinków dróg moczowych. Miedniczka nerkowa to stożkowa jamka położona wewnątrz nerki, w której zbiera się wydalany mocz. Łączy się ona z moczowodem odprowadzającym mocz do pęcherza. Proces zapalny, który rozwija się w miedniczce z reguły obejmuje też miąższ nerkowy. Najczęściej wywołują go pałeczki okrężnicy (Escherichia coli), stali lokatorzy jelita grubego. Do czynników uszkadzających nerki należą też złogi (tzw. kamienie) wytrącające się z moczu i odkładające w miedniczce nerkowej lub (rzadko) w ścianie kanalików nerkowych. Kamienie w nerkach mają różny skład, gdyż inne są przyczyny ich tworzenia. I tak zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforowej (występujące np. przy nadczynności przytarczyc czy osteoporozie) powodują kamicę wapniową.
Zwiększone wydalanie z moczem szczawianów (np. przy nadkwaśności żołądka) daje kamicę szczawianową. Zbyt duże wydalanie kwasu moczowego – moczanową, a zakażenie bakteriami rozkładającymi mocznik (zbyt wysokie pH moczu) – fosforową. Silne bóle promieniujące do lędźwi i pachwin (tzw. kolka nerkowa), związane są ze zmianą lokalizacji kamienia.
Najlepszy przeszczep
Postępująca przewlekła choroba nerek może prowadzić do skrajnej ich niewydolności. Wówczas konieczne staje się zastąpienie ich naturalnych funkcji przez sztuczną nerkę (dializa) lub przeszczep. W Polsce dializowanych jest 343 chorych na milion mieszkańców, co stawia nas poniżej średniej europejskiej. Około 7% pacjentów dializowanych każdego roku otrzymuje przeszczep nerki. Transplantacja jest najlepszą metodą leczenia nerkozastępczego, ponieważ przedłuża życie i poprawia jego jakość. Ponadto jest to rozwiązanie tańsze w porównaniu z dializoterapią.
Problemem jest tylko znalezienie dawcy, zmarłego lub żywego. Polskie prawodawstwo pozwala na przeszczepianie narządów od dawców żywych spokrewnionych. Zgodę na transplantację nerki od osoby obcej musi wydać sąd. Przeszczepienie nerki w porównaniu z dializami zmniejsza umieralność pacjentów o 68%.
Najlepsze rezultaty daje u osób, które jeszcze nie były leczone dializami (tzw. przeszczep wyprzedzający) i otrzymują narząd od dawcy żywego. Podstawowym warunkiem zabiegu przeszczepienia jest: * zgodność głównych grup krwi dawcy oraz biorcy; * ujemny wynik próby krzyżowej pomiędzy limfocytami dawcy i surowicą biorcy (czyli jeden na drugiego nie może być uczulony); * dobry stan kliniczny potencjalnego biorcy. Wybór osoby, która otrzyma nerkę, odbywa się na podstawie programu komputerowego (jednolitego dla wszystkich ośrodków transplantacyjnych w Polsce).
Przeszczep otrzymuje pacjent najbardziej zgodny tkankowo z dawcą i najdłużej czekający. Po transplantacji musi przyjmować leki immunosupresyjne, które zapobiegają odrzutowi przeszczepu. Leczenie to trwa do końca życia i nie jest obojętne dla organizmu. Może być przyczyną infekcji, zwiększonej zapadalności na choroby układu krążenia i nowotwory.
Niepokojące sygnały
Większość osób z niewydolnością nerek odczuwa zmęczenie, mdłości, nie ma apetytu (jedzenie nabiera dziwnego smaku). Wieczorem wokół kostek i nadgarstków pojawiają się obrzęki, sińce pod oczyma, skurcze łydek, ciężar w klatce piersiowej utrudniający oddychanie. Skóra staje się ziemista i swędzi. Wydalają mało moczu, ale chodzą do toalety często, także w nocy. Mocz jest bardziej brunatny (ze względu na zawartą w nim krew) lub pienisty (oznaka obecności białka). Wtedy należy natychmiast zgłosić się do lekarza, gdyż wczesne rozpoznanie chorób nerek jest możliwe dzięki prostym testom ambulatoryjnym. Jest to zwykle: • ogólne badanie moczu; • oznaczenie kreatyniny, mocznika i kwasu moczowego w surowicy krwi. Norma dla kreatyniny wynosi 07–1,4 mg/dl. Gdy nerki gorzej pracują lub są niewydolne związek ten w nadmiarze pozostaje we krwi. Im wyższa wartość kreatyniny, tym bardziej nasilona niewydolność nerek i gorsze oczyszczanie przez nie organizmu. U zdrowego człowieka poziom mocznika waha się między 15–39 mg/dl. Powstaje on w wątrobie jako efekt przemian białka. Wydalany jest z moczem przez nerki. Dlatego choroby wątroby i nerek powodujące ich niewydolność stanowią wskazania do okresowej kontroli mocznika we krwi. Kwas moczowy – norma 2,3–8,0 mg/dl – jest wydalany przez dobrze pracujące nerki. Jeśli jego stężenie jest zbyt duże, nadmiar gromadzi się w organizmie. Jedną z lokalizacji kwasu moczowego jest płyn wewnątrz stawów. Ich ból może mieć związek z niewydolnością nerek.
Pomoc dla pacjenta
Ogólnopolskie Stowarzyszenie Osób Dializowanych:
ul. Wilczy Stok 12; 30-237 Kraków
tel./faks – (12) 625 46 13
tel. (0)605 448 693
e-mail: osod@opsod.info
http://www.osod.info
Stowarzyszenie URONEF – Nasze Dzieci:
ul. Sybilli 11 m 30; 01-742 Warszawa,
tel. (0)605 823 049 lub (0)665 061 390
e-mail: stowarzyszenie@uronef.pl;
http://www.uronef.pl
Wesołe Kłębuszki, Fundacja Pomocy Chorym na Nerczycę
ul. Ziębicka 1 m. 28; 01-461 Warszawa
tel./faks (022) 666 34 17; tel. (0)608 741 049
e-mail: fundacja.info@fwk.org.pl
